Lösante Blog

İki yılı aşkın süre COVID-19 pandemisinin sağlık ve sosyal sorunları ile savaşan dünyada , 2022 yılı Mayıs ayında enfeksiyon hastalıkları alanında bilinen, ancak  çok nadir görülen başka bir virüs enfeksiyonu olan maymun çiçeği gündeme geldi. Son vakanın 1977 yılında görüldüğü çiçek virüsü ile aynı aileden olan  zoonotik(hayvan kökenli) , Orta ve Batı Afrika ülkelerinde görülen  bir hastalıktı. Diğer ülkelerde Afrika bağlantılı seyahat sonrası  veya o bölgelerden gelen hayvanlarla temas sonucu görülüyordu. Maymun çiçeği 2022 yılının Mayıs ayında İngiltere başta olmak üzere bazı Avrupa ülkelerinde vaka kümelenmelerinin görülmesi ile dikkat çekti. Vakaların tipik özelliği erkek eşcinsellerde görülmesiydi. Nijerya seyahat öyküsü olan  İngiltere’deki ilk vaka 7 Mayısta görüldü..Daha sonraki ilk vaka ile bağlantılı olan altı vakanın seyahat ilişkisi yoktu. Cinsel ilişki sırasında yakın temasla bulaştığı düşünüldü. Ülkelerden vaka bildirimleri devam etmektedir. Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ)’ye 10-21 Mayıs 2022 arasında bildirilen Afrika dışından ülkelerde  saptanan maymun çiçeği vaka sayısı Avustralya,Belçika, Fransa, Almanya, Kanada, İtalya,,Hollanda,Portekiz, İspanya,İsveç, İngiltere ve ABD den olmak üzere  92 doğrulanmış ve 28 şüpheli vakadır. 

Çiçek/Maymun çiçeği: tarihsel süreç

İnsanlarda ağır hastalık ,  ölüm ve estetik cilt bozukluklarına yol açan çiçek hastalığı global aşı kampanyaları ile baskılanmış ve  DSÖ 1980 yılında hastalığın sonlandığını ilan etmiştir.Yaklaşık 40 yıldır çiçek aşısı uygulaması yapılmamaktadır.Afrika’da çiçek aşısı uygulandığı dönemde batı ve orta Afrika’da maymun çiçeği az görülürken , aşı olmayan  nüfusun artması ile vaka sayılarının artışı paralellik göstermektedir. Bu süreç çiçek aşısının maymun çiçeğinden koruduğunu gösteren somut bir örnektir.

Hastalık etkeni ve bulaşma

Monkeypox virus , zarflı, çift sarmallı bir DNA virüsüdür.Orthopox virüs genusunun Poxvirus ailesindendir.Poxvirus ailesinde çiçek aşısı virüsü (vaccinia virus), inek çiçeği(cowpox virus), çiçek virüsü (Variola) ve başka hayvan virüsleri yer alır.Maymun çiçeği virüsünün iki farklı genetik özellikte türü vardır.Orta Afrika’da görülen türü daha ciddi hastalık yapar.

İlk kez 1958 yılında maymunlarda çiçek benzeri bir hastalık şeklinde seyreden  iki salgında tanımlanmıştır..İnsanlarda ilk görülmesi KongoHalk Cumhuriyeti’nde 1970 yılındadır. Daha sonra  başka orta ve batı Afrika ülkelerinde  de saptanmış,1970-1980 arasında 59 insan vakası bildirilmiştir. Ölüm oranı %17 dir.

Dünyanın başka ülkelerinde görülen vakalar seyahat ve hastalık görülen ülkelerden gelen hayvanlarla ilişkilidir. ABD, İsrail ,İngiltere ve Singapur daha önce hastalık görülen ülkelerdir. Hastalığın doğal rezervuarı bilinmemektedir.kemiriciler ve maymunlar ve enfekte insanlardan bulaşmaktadır.Ölü ve hasta hayvanların kan, vücut sıvıları ve deri lezyonları ile temas ile insanlara bulaşır.Hayvan ısırması ve tırmalaması da bulaşma riski taşır.İyi pişmemiş hayvan ürünleri ile bulaşma görülebilir. İnsandan insana bulaşma hastaların solunum salgıları ile yüzyüze temas, deri lezyonları ve virüsle kontamine olmuş objeler yoluyla olmaktadır. Anneden bebeğe gebelik sürecinde plasenta yoluyla ve doğum sırasında bulaşma mümkündür.Cinsel yolla bulaşma kesinleşmemiştir.

Belirti ve bulgular

Kuluçka süresi ortalama 7-14 gündür (5-21 gün). Bu süre içinde bulaştırıcı değildir.Ateş halsizlik,başağrısı bazen boğaz ağrısı ve öksürük gibi belirtilerle başlar. Lenfadenopati(LAP) (lenf bezlerinin büyümesi ) önemli bir bulgudur. Döküntü başlangıcından 1-2 gün önce  ve nadiren döküntü ile birlikte başlar.Boyun, koltukaltı ve kasık bölgesinde yaygın LAP görülür.Maymun çiçeğinin tipik bulgusu olan LAP çiçek hastalığında görülmez.Döküntüler ise ağız ve vücudun diğer bölgelerinde yaygındır.Döküntüler başlangıçtan kabuklanana kadar bulaştırıcıdır.

Eritem(kırmızı lekeler), papül,(deriden kabarık sıvı içermeyen lezyon)vezikül (içi berrak sıvı dolu lezyon)ve püstül (içi iltihaplı lezyon)evreleri görülür.Yüzde , kollarda ve bacaklarda yoğundur. Avuç içi ve ayak tabanlarında ağız ve dilde döküntü görülebilir.Lezyonlar başlangıçta ağrılı, kabuklanınca kaşıntılıdır.Bu döküntüler aynı anda görülmez. 1-2 gün sonra bir sonraki döküntü evresi gelişir. Kısaca aynı yaştadır. Karrıştırılabilecek hastalıklardan varisella(Suçiçeği)da  ise farklı döküntüler aynı anda görülür.Gövdede daha yaygın döküntü görülür.

Hastalık 2-4 hafta devam etmekte ,çocuklarda ve bağışıklık yetmezliği olanlarda hastalık daha ciddi seyretmektedir.

Belirti ve bulguları ile maymunçiçeği düşünülen hastaların deri lezyonlarından alınan sıvılardan maymun çiçeği virüs DNAsını saptayan  PCR testi ile kesin tanı konur.

Tedavi

Antiviral ilaçlar(Sidofovir, brinsidofovir , tekovirimat )ve Vaccinia immunglobulini salgınların kontrolünde yararlı olmuştur.

Korunma

Daha önce çiçek aşısı olan 40-50 yaş üstü  bireyler hastalıktan kısmen korunabilmektedir.Çiçek aşısı  korunmada  %85 etkindir. Temastan sonra 14 gün içinde aşı yapılarak hastalıktan korunulabilir . Modifiye atenüe (hastalık yapma özelliği azaltılmış)vaccina virus Ankara suşu günümüzde kullanılan çiçek aşısıdır.

Hastalığın erken tanınması, izole edilmesi enfeksiyonun yayılmasını önler .Tıbbi maske kullanılmalı, mesafe ve el hijyeni sağlanmalıdır. Standart, damlacık ve temas izolasyon önlemleri gereklidir.Hastaların giysileri yatak takımları, vücut sıvıları, derideki lezyonlarla temastan kaçınılmalıdır. Aşılanmış kişilerin hasta bakımında seçilmesi tercih edilmelidir. Hasta hayvan veya insan teması olanlar 21 gün semptomlar yönünden takip edilmelidir.Enfekte hayvanla temas ettiği düşünülen hayvanlar 30 gün karantinada takip edilmeli, semptomları izlenmelidir.

Maymun çiçeği pandemisi olabilir mi?

Maymun çiçeği virüsü bir DNA virüsü olması nedeniyle mutasyonlarla yeni varyant gelişme olasılığı düşüktür. Hastalığın solunum yoluyla bulaşması yayılmasını kolaylaştıran bir özelliğidir.Hastalığın hayvan kökenli, zoonotik bir virüs olması ortadan kaldırılmasını zorlaştırabilir. Geçmişte çiçek aşısı ile çiçek hastalığının ortadan kaldırılması önemli bir deneyimdir. Maymun çiçeğinin konrolu için bu aşı güvenle kullanılabilir. Çiçek mücadelesi ülkemizde Cumhuriyetin en önemli başarılarından biridir. Refik Saydam Hıfzıssıhha Enstitüsünde Çiçek aşısı hazırlanmış ve bu laboratuvarlarda üretilen Vaccinia virüs Ankara tüm ülkelerde günümüzde kullanılan aşı virüsü olmuştur.. Ayrıca COVID-19 pandemisi tüm dünyada ve ülkemizde salgın yönetimi açısından önemli dersler alınmıştır. Başka bir salgında bu deneyimlerden yararlanılacağı açıktır.

https://www.cdc.gov/poxvirus/monkeypox/index.html

https://openwho.org/courses/monkeypox-intermediate

https://www.ecdc.europa.eu/en/monkeypox

https://www.uptodate.com/contents/monkeypox

Bilgi ve Randevu için;

0 (312) 666 7 666